Deyimler, anlatıma renk katmak için kullandığımız kalıplaşmış sözcük topluluklarına verilen isimdir. “Genellikle gerçek anlamından az çok ayrı, ilgi çekici bir anlam taşıyan kalıplaşmış söz öbeği, tabir” olarak sözlük açıklaması yapılan deyimler,[1] geldiği anlamdan uzaklaşan fikirleri içermesiyle eğlencelidirler de. Örneğin, göz kulak olmak deyimi; ilgilenmek, dikkat etmek anlamlarına gelirken, kelimeleri ilk halleriyle düşünmek komiktir. Bir şeyi komik yapanın neler olduğunu sosyolojik temellere dayanarak anlatan Bergson ise, ‘Gülme’ adlı çalışmasında, bir reçete olarak “Nükteli bir sözü alıp önce, sahnelenmiş bir oyun durumuna gelecek kadar büyütün.” der.[2]Formülü deyimler üzerine uyguladığımızda saçma, gülünç olana vesile olurken oldukça keyifli. Türk İşaret Dili ile “göz kulak olmak” deyimini birebir çevirdiğinizde ortaya çıkacak olan da budur! Dolayısıyla -biz çok eğlendik ama- gülünç olmamak adına biliyoruz ki, çeviride anlam doğruluğu çok önemli. Diller arası tam ve doğru çevirilerin mümkün olacağı bir yazılım olan DOSTEXT bunun farkında.
Eğlenceli ve Doğru İletişim İçin DOSTEXT
İşitenler arasında, birine işaret edip onu elle göstermek ayıp sayılsa da, sağırlar için durum böyle değil. Topluluk içinde sohbete konu olan kişi çekinmeden gösterilebilir. Bu da akla, ‘parmakla gösterilmek’ sözünün farklı anlamlarını getiriyor. Türkçedeki bu söz kalıbı, gerçek anlamına yaklaşıyor ama açıklaması için yine sözlüğe bakalım: “1) bir şey az bulunmak; 2) seçkin, ünlü olmak.” diyor sözlüğümüz.[3] Türk İşaret Dili’ndeki cümle yapılarını Türkçeye çevirirken kullanılan bir anlatımı var çalışmanın. Bu örnekte, Bir+Şey+Az+Var olarak formüle edebileceğimiz TİD çevirisi, dilin gramerine ait[4] yazılı bilgi vermesinin yanı sıra, sözlükteki açıklama diliyle de benzer. Eğlenceli bir keşif daha!
Erişilebilir ve nitelikli olduğu kadar keyifli çeviriler öngören DOSTEXT uygulamasındaki animasyonlar, işaret dillerindeki en doğru karşılığı sunmak için tasarlanıyor. İşaret dillerinden sözlü dillere karşılıklı çeviri imkânı sunan yazılım, bir dilin grameri kadar kültürel anlamlarını da göz önünde bulunduruyor. Kelime ve işaret çevirisiyle sınırlı dar alanı aşarak, anlık ve çift yönelimli cümle çevirilerinde doğruluğu esas alıyor. Yapay zekâ ile kültürel gerçekliği bir araya getirerek seçkin davranıyor. Parmakla gösterilen bir yazılım olarak DOSTEXT, sizi kültürler arası diyalog ortamlarına davet ederken heyecanlarla dolu!
.
[1] Türkçe Sözlük, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Hzl.: Şükrü Haluk Akalın…[ve başk.], 10. Baskıdan yapılan tıpkıbasım, Ankara, 2009, s.517, ‘deyim’ maddesi
[2] Henri Bergson, Gülme: Komiğin Anlamı Üstüne Deneme, çeviren Yaşar Avunç, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 1996, s.59
[3] Türkçe Sözlük, a.g.e., ‘parmakla gösterilmek’ alt maddesi, s.1577
[4] Detaylar için; Dikyuva, Makaroğlu ve Arık, Türk İşaret Dili Dilbilgisi Kitabı, T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Ankara, 2015
